نظام تنزیلی قرآن کریم در فرایند آیندهنگاری راهبردی تحول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد)، قم، ایران

چکیده

پس از عصر بعثت و حضور معصومین و در عصر تفکر اجتهادی، در عرصۀ قرآن‌پژوهی و نظام جامع تفسیر، همچنان الگوی پژوهش تفسیری و سازوکار ترکیبی دو الگوی ترتیبی و تنزیلی و برآیندیابی در رویکرد تفسیر موضوعی، سامانی بایسته در عرصۀ اندیشه‌پردازی پیشرفت و نظام مدیریت راهبردی نیافته و نظام تنزیلی قرآن کریم به‌مثابۀ الگوی مرجع و معیار آینده‌نگاری راهبردی پیشرفت، دیده نشده است. از منظر روش‌شناسی پردازش اندیشه و مدیریت راهبردی تغییر، ماهیت و نقش نظام تنزیلی در پردازش مدل عملیاتی الگوی دین‌شناخت رشد ـ توسعه‌ای و در نظام آینده‌نگار راهبردی جامعه و تمدن هدف چیست؟ در پژوهش حاضر با بازتحلیل ادبیات آینده‌نگاری راهبردی و سازوکارهای الگوی پیشرفت و با اشاره به جایگاه الگوی دین‌شناخت پیشرفت، دریافتیم که نظام تنزیلی، منطق مبنا و حاکم بسط زمان‌مند مدل مفهومی الگوی رشد و نظام و سازوکار (فرایند و روش) مرجع الگوپردازی آینده‌نگار راهبردی است که در ذیل الگوی کلان راهبری تحول برای گذار به انسان، جامعه و تمدنِ آرمانیِ همواره تازه‌شونده، در جامعه هدف جریان می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن کریم.

    1. آکوچکیان، احمد و دیگران (1393). اندیشۀ دین‌شناخت پیشرفت، اندیشۀ ولایتمندی مدیریت تغییر، تهران: انتشارات مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    2. اکرمی، ایوب؛ مرتضوی، سید محمد (1391). مبانی و پیش‌فرض‌های رویکرد تفسیر ترتیب نزولی قرآن، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری، 3 (11)، 109 - 128.
    3. احمدعلی، اسعد (1996). تفسیر القرآن المرتب منهج للیسر التربوی، دمشق: انتشارات دارالسؤال.
    4. بازرگان، مهدی(۱۳۷۴). پا به پا وحی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    5. ـــــــــــــ (1386). سیر تحول قرآن، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    6. بهجت‌پور، عبدالکریم (1388). درامدی بر اصول تحول فرهنگی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
    7. ــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۷). همگام با وحی، قم: انتشارات سبط النبی.
    8. ـــــــــــــــــــــ (1393). روش کشف الگوی اسلامی مهندسی فرهنگ، قم: راهبرد فرهنگ، 27، 92 - 118.
    9. ـــــــــــــــــــــــ (1389). رویکردی نو در تفسیر بر اساس ترتیب نزول، پژوهش‌های قرآنی، شمارۀ 62 - 63.
    10. ـــــــــــــــــــــ (1392). تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)، قم: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

    11. پاپر، رافائل (1389). روش‌های آینده‌پژوهی چطور انتخاب می‌شوند، در: انتخاب روش‌های آینده‌نگاری، ترجمۀ سعید منزوی، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.

    1. پدرام، عبدالرحیم؛ جلالی‌وند، عباس (1390). آشنایی با آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
    2. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391). روش‌شناسی آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
    3. پورعزت، علی اصغر (1390). عهدنامۀ امیر، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    4. پولارد، سیدنی (1354). اندیشۀ ترقی تاریخ و جامعه، ترجمۀ حسین اسدپور پیرانفر، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    5. تقوی، مصطفی (1387). راهبردهای طراحی و راه‌اندازی رشتۀ آینده‌پژوهی، همایش آینده‌پژوهی، انتشارات نوآوری و همگرایی فناوری.

    17. جابری، محمد عابد (۱۳۸۷/ ۲۰08). فهم القرآن الحکیم، التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول، جلد 1، بیروت: انتشارات مرکز دراسات الوحده العربیه.

    1. جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر تنسیم، جلد 1، قم: انتشارات اسراء.
    2. حکیم، محمد باقر (1412 ق).الهدف من نزول القرآن و آثاره علی منهجه فی التغییر، قم: انتشارات مؤسسۀ امام حسین (ع).
    3. ــــــــــــــــ (1417 ق). علوم قرآن، چ سوم، قم: انتشارات مجمع الفکر الاسلامی.
    4. حکیمی، محمد رضا (1409 ق). الحیات، محمد حکیمی، علی حکیمی، چ پنجم، تهران: انتشارات مکتب نشر فرهنگ اسلامی.
    5. خزایی،‌ سعید (1387). راهنمای گام به گام آینده‌پژوهی راهبردی، تهران: دانشگاه صنعتی مالک‌ اشتر.
    6. دروزه، محمد عزّه (1383 ق). التفسیر الحدیث، قاهره: انتشارات عیسی البابی.
    7. رأفت سعید، محمد (1422 ق/2002). تاریخ نزول القرآن الکریم، دارالوفاء للطباعه و النشر و التوزیع.
    8. شاکر، محمدکاظم (1389). تفسیر بر اساس ترتیب نزول با سه قرائت، پژوهش‌های قرآنی، 16 (62،63)، 90 - 123.
    9. صدر، سید موسی (1389). سنجش ادلۀ موافقان و مخالفان تفسیر بر اساس ترتیب نزول، پژوهش‌های قرآنی، 16 (63، 62)، 150 - 165.
    10. صلاحی کجور، اسحق (1392). طراحی مدل اسلامی ـ ایرانی آینده‌نگار راهبردی، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
    11. الضامر، عبدالرحمن (1435 ق/ 2014). تنزیل الایات علی الواقع نظره تاصیلیه، بیروت: انتشارات دار ابن‌حزم.
    12. طباطبایی، سید محمد حسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    13. عاملی، جعفر مرتضی (1375). تفسیر سورۀ الفاتحه، قم: انتشارات الهادی.
    14. عالی‌زاده، عبدالرضا (1388). آینده‌پژوهی چه نسبتی با برنامه‌ریزی استراتژیک دارد، تهران: انتشارات هنر رسانۀ اردیبهشت.
    15. فراستخواه، مقصود (1393). تدبری در آیات، با ترتیب نزول بر حسب سیاق تاریخی، تهران: شرکت انتشارات قلم.
    16. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زیر نظر علی‌اشرف صادقی (1389).تهران: فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر هفتم.
    17. کارگر، رحیم (1389).جستارهایی در مهدویت، قم: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج).
    18. معرفت، محمد هادی(1382). تاریخ قرآن، چ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
    19. ملاحویش آل‌غازی، سید عبدالقادر (۱۳۸۲ ق). بیان المعانی علی حسب ترتیب النزول، دمشق: انتشارات مطبعه الترقی.
    20. .مطهری، مرتضی (1385). جامعه و تاریخ، چ هجدهم، قم: انتشارات صدرا.
    21. نکونام، جعفر (1378). بررسی جدیدترین نظریه دربارۀ ترتیب آیات قرآن، پژوهش‌های فلسفی - کلامی، شمارۀ 1: 20 - 35.
    22. ـــــــــــــ (1380). درامدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، تهران: انتشارات هستی‌نما.
    23. ــــــــــــ، نقد و بررسی رویکردهای مختلف تفسیر بر اساس نزول، پایگاه اینترنتی مدهامتان: آدرس: http://nekoonam.parsiblog.com/
    24. نیازمند، سید رضا (1390). شرحی بر قرآن به ترتیب نزول آیات، اصفهان: انتشارات بنی‌هاشم.
    25. هاشمی، سید حسین (1389). مبانی تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول، پژوهش‌های قرآنی، 16 (62 - 63)، 72 - 89.

    43. یونیدو (گروه آینده‌نگاری سازمان توسعۀ ملل متحد) (1387). راهنمای آینده‌نگاری فناوری یونیدو، ج1: سازمان و روش‌ها؛ سونیا شفیعی اردستانی و همکاران، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.

    44. Conn,R,W. (1994). "Strategic goals and development pathways for fusion". Fusion Engineering and Design.

    45. Godet, Michel, Durance, Ph.,( 2011). Strategic foresight for Corporate and Regional Development, DUNOD.

    46. Kuosa, Tuomo,( 2011). Practicing Strategic Foresight in Government. S. Rajaratnam School of International Studies, Nanyang (Singapore).

    47. Malaska, Pentti, (2003). Futures and Penetration to the Futures, Acta Futura Fennica, Helsinki,