بررسی تطبیقی مسئلۀ شر در مکتب حکیم سبزواری و مکتب عرفانی مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

یکی از اموری که خاستگاه الحاد در جهان غرب شده و از دغدغه‌های ادیان و مکاتب فلسفی بوده، پاسخ به پرسش شر است. اصلی‌ترین پرسش این است که آیا شرور در مکتب فلسفی حکیم سبزواری و مکتب عرفانی مولوی امری وجودی است یا عدمی؟ اگر امری وجودی است، با خیر محض بودن خداوند و با قدرت و علم الهی حتی با مسئلۀ سنخیت بین علت و معلول چگونه سازگار است؟ حکیم سبزواری، شرور را امر عدمی، ولی مولوی شرور را امر وجودی و عینی (objective) می‌داند و برای تبیین دیدگاه خود، ابتدا شرور را نسبی می‌داند نه مطلق، و وجود موجود، به خدا نسبت داده می‌شود و شرور با واسطه به خدا منتسب‌ هستند، زیرا لازمۀ محدودیت و ماده است، چون موجود وقتی تنزل کند، وجود تنزل‌یافته، محدودیت دارد و محدودیت و مادیت این تصادم‌ها را دارد و گریزی از آن نیست، آنگاه از توصیف به تجویز می‌پردازد و پذیرش رنج‌ها را برای تکامل آدمی لازم می‌داند، نگارنده ابتدا دیدگاه این دو حکیم و عارف را تبیین کرده و به مقایسه و بررسی دیدگاه‌ها پرداخته است و در نهایت نگاه عرفانی مولوی را واقع‌بینانه‌تر و به سلامت روان نزدیک می‌داند.

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن.

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1379). النجات، چ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
    2. اخوان الصفا (1375). رسائل اخوان الصفا و خلان الوفاء؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    3. افلاطون (1388). جمهور، ترجمۀ فؤاد روحانی، چ دوازدهم: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1372). پیرامون مبدأ و معاد، قم: اسراء.
    5. رحیمیان، سعید (1388) مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.
    6. سبزواری، ملاهادی (1383). اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، تصحیح کریم فیضی، چ اول، بی‌جا: بی‌نا.
    7. ـــــــــــــــــــــــ (1385). شرح منظومه، شارح یحیی انصاری شیرازی، ج اول، قم: انتشارات بوستان کتاب.
    8. ـــــــــــــــ (1372). شرح الاسماء، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.
    9. ـــــــــــــ (1373). شرح مثنوی سبزواری، به کوشش مصطفی بروجردی، جلد 3 – 2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
    10. شهیدی، جعفر (1378). شرح مثنوی، جلد 4، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    11. شیرازی، صدرالدین (1360). الشواهدالربوبیه، تعلیق وتصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی با حواشی ملاهادی سبزواری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    1. شهرستانی، محمدبن‌ عبدالکریم (1367). الملل والنحل، قم: شریف رضی.
    2. کامو، آلبر (1342). افسانۀ سیزیف، ترجمۀ اکبر افسری، بی‌جا: مؤسسۀ مطبوعاتی فرخی.
    3. مطهری، مرتضی (1372). عدل الهی، چ هفتم، تهران: صدرا.
    4. مولوی بلخی، محمد جلال‌الدین (1362). مثنوی معنوی، چ نهم، تهران: سپهر.
    5. نثری، موسی (1347). شرح و متن مثنوی شریف، جلد 2، تهران: بی‌نا.
    6. هاسپرس، جان (1379). درآمدی به تحلیل فلسفی، موسی اکرمی، تهران: طرح نو.
    7. هیک، جان (1376). فلسفۀ دین، ترجمۀ بهزاد سلطانی، تهران: انتشارات بین‌المللی هدی.
      1. Mackie, John (1955). Evil and omnipotence, Mind, new  series, vol .64, n.254, pp.200-212