بررسی نظر نصر حامد ابوزید در تأویل و نقد آن بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استاد گروه فلسفۀ دین، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 استاد گروه فلسفه و کلام، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

تأویل از جملۀ مهم‌ترین واژه‌هایی است که شیعه و معتزله از ابتدا تاکنون، برای فهم آیات الهی به آن توجه کرده‌اند. اهل حدیث، همواره به تأویل نگاهی منفی داشته‌اند و گاهی آن را بدعت پنداشته‌اند و مفسران آنها از تأویل اجتناب کرده‌اند و دور بودن از آن را درست دانسته‌اند. در عصر کنونی ابوزید از متفکران معتزلی، راهکار فهم درست قرآن را تأویل می‌داند؛ وی بر این اعتقاد است که با تأویل می‌توان امروز با قرآن ارتباط برقرار کرد و زندگی قرآنی داشت و در جهان امروز به قرآن حیات مجددی داد. در این نوشته با روش توصیفی – تطبیقی دیدگاه ابوزید دربارۀ تأویل را بر اساس نظر علامه گزارش و نقد می‌کنیم. نتایج نشان داد آنچه او تأویل می‌خواند، با آنچه طباطبایی تأویل می‌داند به لحاظ معنا و مفهوم اختلاف شگرفی دارد. طباطبایی «تأویل» را تلاشی برای دستیابی به معارف عمیق قرآن می‌داند که الفاظ را یارای بیان آن نیست؛ ولی ابوزید تأویل را عصری کردن فهم قرآن می‌داند. البته شاید بتوان وجه جمعی برای آن دو پیدا کرد و آن اینکه با فهم عمیق قرآن، می‌توان مسائل امروز و فردای بشر را حل کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابوزید، نصر حامد (بی‌تا). دوائر الخوف قرائه فی خطاب المراُه المضرب، الطبعه رابعه، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
  2. ـــــــــــــــــ (1389). معنای متن‌پژوهشی در علوم قرآن، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، چ پنجم، تهران: انتشارات طرح نو.
  3. ـــــــــــــــــ (1391). رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن، ترجمۀ احسان موسوی، چ دوم، تهران: انتشارات نیلوفر.
  4. ــــــــــــــــ (1393). محمد(ص) و آیات خدا، ترجمۀ فریده فرنودفر، بی‌جا: نشر علم.
  5. ــــــــــــــــ (بی‌تا). نوآوری، تحریم و تأویل، ترجمۀ مهدی خلج، بی‌جا: بی‌نا.

https://tavaana.org/sites/default/files/Innovation%252C%2520Interdiction%252C%2520and%2520Hermeneutics.pdf

  1. ـــــــــــــــ (1392). رویکردی نو به قرآن، ترجمۀ محسن آرمین، بی‌جا: بی‌نا.  
  2. رویکردی نو به قرآن، مقاله‌ای از نصر حامد.

http://mohammadmojtahedshabestari.com/.

  1. ــــــــــــــــ (بی‌تا). مدرن کردن اسلام یا اسلامی کردن مدرنیته، ترجمۀ روح‌الله فرج‌زاده، بی‌جا: بی‌نا.
  2. جوادی آملی، عبدالله (1393). قرآن، میزان شناخت قرآن، چ هفتم: نشر اسراء.
  3. ـــــــــــــــــــــ (1391). نسبت دین و دنیا، تحقیق و تنظیم حجت‌الاسلام علیرضا روغنی موفق، چ هشتم، قم: نشر اسراء.
  4. ــــــــــــــــــــ (1391). انتظار بشر از دین، تحقیق و تنظیم حجت‌الاسلام علیرضا روغنی موفق، قم: نشر اسراء.
  5. ـــــــــــــــــــ (1396). همتایی قرآن و اهل بیت(ع)، تحقیق حجت‌الاسلام سید محمود صادقی، چ ششم، قم: نشر اسراء.
  6. ـــــــــــــــــــ (1389). وحی و نبوت، تحقیق حجت‌الاسلام مرتضی واعظ جوادی، چ دهم، قم: نشر اسراء.
  7. ــــــــــــــــــ (1394). حقیقت و تأثیر اعجاز، تحقیق عباس فتحیه و جعفر آریایی، چ اول، قم: نشر اسراء.
  8. ربانی گلپایگانی، علی (1376). قرآن و معرفت فطری، کیهان اندیشه، شمارۀ 72.
  9. ــــــــــــــــــــ (1385). کلام تطبیقی نبوت، امامت و معاد، چ اول، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
  10. ـــــــــــــــ (1393). ضرورت و قلمرو دین، چ اول، تهران: کانون اندیشۀ جوان.
  11. سبحانی، جعفر (1426 ق). کتاب محاضرات فی الالهیات، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، چ هشتم: مؤسسه الامام الصادق.
  12. ــــــــــــــ (1386). عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث و عقل، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  13. طباطبایی، محمد حسین (بی‌تا). المیزان، جلد 3، ترجمۀ موسوی همدانی: دفتر انتشارات اسلامی.
  14. ـــــــــــــــــــــــــ (1392). شیعه، مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن، چ پنجم، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  15. ـــــــــــــــــــــــــــ (1392). مجموعه رسایل، به کوشش سید هادی خسروشاهی، چ دوم، قم: بوستان کتاب.
  16. ـــــــــــــــــــــــــــ (1387). بررسی‌های اسلامی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، چ اول، قم: بوستان کتاب.
  17. ــــــــــــــــــــــــــ (1396). قرآن در اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، پ هشتم، قم: بوستان کتاب.
  18. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). وحی یا شعور مرموز، مقدمه‌ای پاورقی از ناصر مکارم شیرازی، قم: انتشارات دارالفکر.
  19. ــــــــــــــــــــــــــ (1387). رسایل توحیدی، ترجمه و تحقیق دکتر علی شیروانی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، چ اول، قم: بوستان کتاب.
  20. گلی، جواد (1392). وحی قرآنی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهش امام خمینی.
  21. گلی، جواد؛ حسن یوسفیان (1389). جریان‌شناسی نومعتزله، معرفت کلامی، سال اول، پاییز، شمارۀ 3.
  22. عرب صالحی، محمد (1393). چالش با ابوزید، مجموعه مقالات جریان‌شناسی و نقد اعتزال نو.
  23. مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه، چ پنجم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  24. معرفت، محمد هادی (1388). نقد شبهات پیرامون قرآن، ترجمۀ حسن حکیمباشی و دیگران، چ اول: مؤسسۀ فرهنگی تمهید.
  25. نصری، عبدالله (1394). انکار قرآن: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  26. وصفی، محمدرضا (1387). نومعتزلیان: گفت‌وگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد آرکون و حسن حنفی، چ اول، تهران: نگاه معاصر.
    1. http://nasr-hamed-abuzajd.blogfa.com