واکاوی آموزۀ سمساره و کرمه در هند و گسترش آن در وده‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادیان، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد گروه ادیان غیرابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران

چکیده

کهن‌ترین بازمانده‌های نوشتاری در هند مربوط به آریایی‌های وده‌ای است. نخستین بار در این آثار آموزۀ سمساره مطرح می‌شود. آریایی‌ها در رویارویی با بومیان، در طول زمان، برخی درونمایه‌های دینی آنان را گرفتند و با باورهای خود هماهنگ کردند که در این میان آموزه‌های فروهر، هم‌تباری یا توتمیسم (هم‌تباری انسان – گیاه) و تجلیل نیاکان بیشترین سهم را داشته‌اند. این آموزه‌ها وقتی در روند کوچ به دیار هند می‌رسد با اندیشه‌های تجسد و تجسم خدایان و باور به هم‌تباری، همنشین و سرانجام به‌صورت آموزۀ سمساره جلوه‌گر شده است. خدایانی چون ویشنو -که بیشترین پیوند را با سمساره دارد - در این روند به‌گونه‌ای جایگزین میترۀ آریایی - که بیش از سایر خدایان با آموزۀ فروهر (تجلی) در ارتباط بوده- شده است. هرچند سمساره در اوپه‌نیشدها، آشکارا، بیان شده است، لیکن در وده‌ها شواهدی مبنی بر بازگشت دوبارۀ روان وجود دارد که نشان از اعتقاد به سمساره در دوران پیش از نگارش اوپه‌نیشدهاست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. الیاده، میرچا (1376). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
  2. ایونس، ورونیکا (1373). اساطیر هند، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
  3. بهار، مهرداد (1380). ادیان آسیایی، تهران: چشمه.
  4. پاشایی، ع (1369). تاریخ آیین بودا، جلد 1، تهران: ابتکار.
  5. پورداوود، ابراهیم (1377). یشت‌ها، جلد 2، تهران: اساطیر.
  6. ترابی، علی اکبر (1355). مردم‌شناسی، تبریز: انتشارات چهره.
  7. جلالی مقدم، مسعود (1380). سه گام کیهانی، تهران: انتشارات مرکز.
  8. جلالی نایینی، سید محمد رضا (1348). ریگ‌وده، جلد 1، تهران: تابان.
  9. سن. ک. م (1375). آیین هندو، ع. پاشایی، تهران: فکر روز.
  10. شایگان، داریوش (1375). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، جلد 2، تهران: امیرکبیر.
  11. عدلی، محمد رضا(1394). سرچشمه‌های فرهنگ هندی: نگاهی به تمدن پیشاآریایی و آریایی نخستین، پژوهشنامۀ ادیان، سال نهم، شمارۀ هفدهم: تهران.
  12. فره‌وشی، بهرام (1369). جهان فروری، تهران: کاریان.
  13. فضایی، یوسف (1382). جامعه‌شناسی ادیان، مشهد: آهنگ قلم.
  14. کریستین‌سن، آرتور (1377). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
  15. مصطفوی، علی اصغر (1369). اسطورۀ قربانی، تهران: بامداد.
  16. مینایی، فاطمه (1385).تناسخ ،نقد و نظر ،سال دوازدهم ، شماره چهل و سه و چهل و چهار :تهران.
  17. ناس، جان بایر (1382). تاریخ ادیان، علی اصغر حکمت، تهران، علمی و فرهنگی.
  18. ویتمن، سیمن (1382). آیین هندو، ترجمۀ علی موحدیان عطار، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
    1. 19.    Dandekar, R.N. (1995). "Vedas" , Encyclopedia  of Religion , vol 15 , Ed.                         MircaEliade, Macmilan P.C.
    2. 20.    Herman, L. (2000). the Problem of Evil and Indian Thought, Delhi, MotilalBanarsidass,
    3. 21.    Jacobi, H. (1965). The Sacred Books of the East, vol.45.part.II, New York, Oxford Clerendon Press.
    4. 22.    Jain, K. C. (1991). Lord Mahavira and His Times, Delhi, MotilalBanarsidass.
    5. 23.    Jaini, p.s. (2002). "Collected papers on jaina studies", Encyclopedia of Religion, Vol. 9, Ed. MircaEliade,Macmilan P.C.
    6. 24.    Smith, B.K. (1987). "Samsara", Encyclopedia of Religion, vol.13, Ed. MircaEliade ,Macmilan P.C,
    7. 25.    Waid, M.(1987)."Reincarnation",Encyclopedia of Religion,vol.7, Ed. MircaEliade ,Macmilan P.C.
    8. 26.    Macdonell, A. A. (1897). Vedic Mythology, Strassburg.
    9. 27.    Dueesen, P. (1979). The Philosophy of The Upanishads, New Delhi.
    10. 28.    Gaugh, A. E. (1891). The Philosophy of the Upanishads and Ancient Indian Metaphysics, London.
    11. 29.    Gnoli, G. (1999). "Farrah/xvarǝnah'', Encyclopaedia of Iranica, Vol. IX, Ed. EhsanYarshater.
    12. 30.    Hillebrandt, A. (1990). Vedic Mythology, trans. S. Rajeswarasarma, Vol. 2, Delhi, MotialBanarsidiass  Publishers.
    13. 31.    Bahulikar, S. D. and Hebbar, B. N. (2011). Viṣṇu or ṣiva?, New Delhi, BharatiyaGranthNiketan.
    14. 32.    Pattanaik, D. (1997). Shiva, An Introduction, Mumbai, Published by Mrs. Jean Trinidad for wakils.
    15. 33.    Hymns of the Ṛgveda, Ralph T. H. Griffith (trans). New Delhi, (1999).
    16. 34.    Mahony,William(1987). Karman,Encyclopedia of Religion,V.9,Macmilan P.C,.
    17. 35.    Dasgupta,S. (1997). A History of Indian Philosophy, Vol. I , Motilal Banarsidass, Delhi.
    18. 36.    Radhakrishnan, S. (1987). Indian Philosophy, Delhi.35.
    19. 37.    https://www.merriam-webster.com/dictionary/meta

 

مجله علمی
دوره 17، شماره 3
مهر 1399
صفحه 517-540

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار