تبیین و تحلیلی انتقادی بر رابطۀ «مرگ‌اندیشی» با «معنای زندگی» در فلسفۀ کرکگور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

کرکگور از پایه‌گذاران مکتب اگزیستاسیالیسم و از جملۀ کسانی است که از سویی با رویکردی انتقادآمیز به مبادی مسیحیت موجود و از سوی دیگر، با نقدی بنیادین بر روش عقلانی در حوزۀ «دین»، مشتاقانه در پی یافتن معنای شورمندانه‌ای برای زندگی است. از منظر وی زندگی معنادار سخت پیچیده در زندگی دینی و به‌عبارتی حیات و ممات انسان در سپهر ایمانی است و دقیقاً در همین راستا بوده که وی جست‌وجوگری واقعی برای به چنگ آوردن بن‌مایۀ اصیل و معناداری برای حشر و نشر در حیاتی نو و بالنهایه کسب ایمان شورمندانه به خداست. او با تأملی مؤمنانه و با غور در اندیشه‌ای عمیق معطوف به «مرگ» در سه ساحت استحسانی، اخلاقی و دینی دست یازیده تا سرانجام در یک سیر دیالکتیکی استعلایی به سپهر ایمان دینی برسد که در آن سپهر، فرد فقط در ارتباط با امر مطلق و به تعبیر خودش «یکه در برابر یکه» به سر برده و در بالاترین کمال معناداری زندگی که همانا مرحلۀ زندگی اصیل یا اگزیستانسیالیستی است، در ساحل امن ایمان متعبدانه بسان قهرمان تراژیکش حضرت ابراهیم(ع) آرام گیرد. مقصود این خامه ضمن تبیین و تحلیلی انتقادی بر اندیشۀ فیلسوف متأله دانمارکی در نسبت‌سنجی میان دو جوهرۀ مذکور، در این نکته بنیادین است که «مرگ‌اندیشی» بشر، تنها رهاوردش می‌تواند صرفاً امکان و ظرفیتی برای وصولش به ساحت دینی باشد و در حقیقت دستیابی و چنگ زدن به ارزش‌ها و فطرت الهی (که به ودیعه در ماهیت انسان به امانت نهاده شده) است که می‌تواند بن‌مایه‌های اصیلی را برای کرکگور به ارمغان بیاورد. نکتۀ ظریف دیگر اینکه رویکرد او به «جعل معنا» در تبیین مقصود از معنای زندگی به‌جای «کشف معنا» می‌تواند رویکرد سلطه‌جویانه‌ای برای انسان معاصر رقم بزند، چنانکه تاریخ سیطره‌طلبانۀ انسان جدید، گواهی صادق بر این مدعاست..

کلیدواژه‌ها


  1. اندرسون، سوزان لی (1387). فلسفۀ کرکگور، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
  2. بیدهندی، محمد؛ ذریه، محمد جواد (1391). بررسی معناداری زندگی در اندیشۀ ملاصدرا و کرکگور، قبسات، تابستان، شمارۀ 64.
  3. کرکگور، سورن (1377). بیماری به‌سوی مرگ، ترجمۀ رؤیا منجم، آبادان: نشر پرسش.
  4. ـــــــــــــ (1387). ترس و لرز، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
  5. مستعان، مهتاب (1386). سورن کی‌یر کگور متفکر عارف‌پیشه، آبادان: پرسش.
  6. مصلح، علی ‌اصغر (1387). فلسفه‌های اگزیستانس، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  7. معین، محمد (1378). فرهنگ فارسی، جلد 3: امیرکبیر.
  8. مک‌کواری، جان (1377). فلسفۀ وجودی، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
  9. مک‌گراث، الیستر (1384). درسنامۀ الهیات مسیحی، ترجمۀ بهروز حدادی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

10. نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1387). نگاهی به نگرش‌های فلسفی سدۀ بیستم، تهران: طهوری.

11. وال؛ ورنو (1372). پدیدارشناسی و فلسفه‌های هست بودن، ترجمۀ یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی.

12. وال، ژان (1357). اندیشۀ هستی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: طهوری.

13. ولف، سوزان (1382). معنای زندگی، مترجم محمد علی عبداللهی، شمارۀ 29 – 30.

14. هابن، ویلیام (1376). چهار سوار سرنوشت، ترجمۀ عبدالعلی دستغیب، تهران: پرسش.

15. هایدگر، مارتین (1389). هستی و زمان، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، چ اول: نی.

16. یالوم، آروین (1390). روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: نی.

17. ــــــــــــ (1392). هنر درمان، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: قطره.

18. Cottingham, John (2003). On the Meaning of Life, Rutledge. Taylor & Francis Group.

19. Heidegger, Martin (1962). Being and Time, tr. J. Macquarie and E.S. Robinson. S.C.M, London; Harper, New York.

20. Kierkegaard, Soren. (1959). Either/or,Il. tr. Walter Lowrie, Howard A.Johnson. Garden City, N.Y:Doubleday

21. Kierkegaard, Soren. (2000). The essential Kierkegaard. edited by Howard V.Hong and Edna H. Hong. Prienceton University Press.

22. Lindland, Erik N.(2009). “'Marriage' in Kierkegaard's Journals and Papers,” Søren Kierkegaard newsletter, no.22, 2009.pp12-18