عوامل انگیزش اخلاقی در الهیات عرفانی ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفۀ اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار گروه فلسفۀ اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مسئلۀ خاص این تأمل، شناسایی عوامل انگیزش اخلاقی در نگاه ابن‌عربی و ترسیم مسیری است که فاعل اخلاقی با پیمودن آن به حیات مطلوب دینی و اخلاقی دست خواهد یافت. رجوع به آثار ابن‌عربی با روش توصیفی و تحلیلی، این امکان را فراهم می‌کند که گام‌های انگیزش اخلاقی را چنین تقریر کنیم: رحمت عام الهی در گسترش وجود، به انسان شرف وجود بخشیده و رحمت خاصۀ حق‌تعالی انسان را در مقام جمعیت (بالقوه) اسماء مستقر کرده است. معرفتی که عطیۀ حق و منتهی به شناخت عالم اعیان ثابته باشد، انسان را به حقیقت وجودی خود ملتفت می‌کند. رحمت الهی و معرفت انسان به این رحمت، برانگیزانندۀ محبت، زمینه‌ساز همت و بستر پرورش خُلق مطلوب بشر است. در نهایت، مقام ولایت و شناخت اولیای الهی وجه دیگری از رحمت حق، مستدرکی برای نارسایی معرفت و جبرانی برای قصور همت است؛ که عامل اخیر انتقال از انگیزش اخلاقی به عمل اخلاقی را تسریع می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌عربی، محی‌الدین (۱۴۰۸ ق الف). الإسرا الی المقام الأسری (کتاب المعراج)، تحقیق و شرح سعاد الحکیم، بیروت: دار ندره للطباعه و النشر.
  2. ------------------ (بی‌تا الف). انشاء الدوائر، تحقیق عاصم ابراهیم الکیالی، بی‌نا.
  3. ------------------ (بی‌تا ب). التدبیرات الالهیه فی اصلاح المملکه النفسانیه، تحقیق عاصم ابراهیم الکیالی، بی‌نا.
  4. ------------------ (۱۳۸۱). حجاب هستی (چهار رسالۀ الهی)، ترجمۀ گل‌بابا سعیدی، تهران: شفیعی.
  5. ------------------ (۱۴۱۳). الدره البیضاء (و یلیه عقیده اهل الاسلام)، تحقیق محمد زینهم محمد عزم، قاهره: مکتبه مدبولی.
  6. ------------------ (۱۴۰۵). شجره الکون، تحقیق ریاض العبد الله، بیروت: دارالعالم.
  7. ------------------ (۱۳۸۰). فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهرا.
  8. ------------------ (۱۳۹۵). فصوص الحکم، ترجمه و شرح محمد علی موحد و صمد موحد، تهران: کارنامه.
  9. ------------------ (بی‌تا ج). کتاب الحجب، تحقیق عاصم ابراهیم الکیالی، بی‌نا.
  10. ------------------ (۱۳۶۱). کتاب الفناء فی المشاهده، حیدرآباد، جمعیه دائرةالمعارف العثمانیه.
  11. ------------------ (۱۳۶۷). کتاب الکتب، حیدرآباد، جمعیه دائرةالمعارف العثمانیه.
  12. ------------------ (بی‌تا د). کتاب الیقین و کتاب المعرفه، تحقیق سعید عبدالفتاح، کتاب الیوم.
  13. ------------------ (۱۹۹۸). لوازم الحبّ الالهی، تحقیق محمد فوزی الجبر، دمشق: دار معد و دار النمیر.
  14. ------------------ (۱۳۹۱). مواقع النجوم، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
  15. ------------------ (۱۴۰۸ ب). الوصایا، دمشق: دارالایمان.
  16. التلمسانی، عفیف‌الدین (۱۳۹۲). شرح فصوص الحکم، تصحیح اکبر راشدی‌نیا، تهران: سخن.
  17. حسن‌زادۀ آملی، حسن (۱۳۸۴). ممدّ الهمم فی شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  18. خوارزمی، تاج‌الدین حسین (۱۳۷۹). شرح فصوص الحکم، تحقیق آیت‌الله حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  19. قونوی، صدرالدین (۱۳۹۳). فکوک، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
مجله علمی
دوره 17، شماره 4
دی 1399
صفحه 567-585

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار