نقد تصویر خدا در انجمن‌های دوازده قدمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه معارف اسلامی و دانش آموخته سطح سه، حوزه علمیه قم، قم، ایران

2 دکتری، مدیریت و قرآن و مدیر امور اساتید معارف، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز، تهران، ایران

چکیده

انجمن‌های دوازده قدمی گمنام یکی از شاخه‌های معنویت‌های درمانگرا محسوب می‌شوند که بر پایه اصول اخلاقی و روحانی به جذب و درمان مبتلایان به اعتیاد رفتاری یا مصرفی می‌پردازند. هدف از تحقیق، ارزیابی انتقادی مدل خداباوری در این انجمن هاست؛ نحوه تصویر خدا، محوری‌ترین مبنای فکری مکاتب عرفانی قلمداد می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی – انتقادی، کوشیده تا ضمن تبیین علمی شاخصه‌های خداباوری از دیدگاه انجمن، به بیان نارسائی تصویر خدا در انجمن بپردازد و آن را با نگاه توحیدی اسلام به خدا، مقایسه کرده و میزان همسویی آن را با معارف اسلامی مورد کاوش قرار دهد. سپس به آسیب‌شناسی و بررسی پیامدهای فکری و رفتاریِ پذیرش این نوع از خداباوری پرداخته و اهداف ضمنی انجمن را شناسایی و نمایان ساخته است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که تصویر انجمن از خداوند، سه شاخصه اصلی دارد، مفهومی فروکاهیده به خدای مبهم، محدود، ناتوان و آسیب زننده به باور و رفتار فرد است و با خدای ازلی و ابدی اسلامی تطبیق ندارد.

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن کریم

    ـ نهج البلاغه، سید رضی؛ (1414ق). قم: دارالهجرة.

    1. اقوام کرباسی، اکبر ؛ سبحانی، محمدتقی؛ (1398). نقش نظریه «معنا» در تبیین هشام بن حکم از ماهیتِ ارادۀ خدا. فصلنامه نقد و نظر، سال 24، ش96، ص6-27.
    2. انجمن معتادان گمنام؛ (1392)، کتاب پایه، معتادان گمنام. مترجم،کمیته ترجمه دفتر خدمات جهانی معتادان گمنام ایران، کیمیا اثر.
    3. انجمن الکلی‌های گمنام؛ (1993م). الکلی‌های گمنام. ترجمه فارسی، نیویورک، انجمن خدمات جهانی الکلی‌های گمنام.
    4. انجمن معتادان گمنام؛ (1383). عملکرد، دوازده قدم و دوازده سنت. کمیته ترجمه دفتر خدمات جهانی معتادان گمنام ایران.
    5. انجمن معتادان گمنام الف؛ (بی تا). انجمن‌های گمنام. مجموعه کتاب‌های همراه، نسخه الکترونیکی، بی جا.
    6. انجمن معتادان گمنام ب؛ (بی تا). خانواده معتادان. مجموعه کتاب‌های همراه، نسخه الکترونیکی، بی جا.
    7. انصاری، حسن و جان بزرگی، مسعود؛ (1395). بررسی ارتباط خودپنداره با خداپنداره در درمان مذهبی اختلالات روانی. فصلنامه مطالعات اسلام و روان شناسی، سال دهم، ش19، ص115-130.
    8. جعفری، احمد؛ (1393). انجمن معتادان گمنام. نسخه الکترونیکی، پایگاه کارنیل.
    9. حسینی، سیده زهرا و فرامز قراملکی، احد؛ (1396). خدا از مفهوم تا مدل‌های معرفتی. فصلنامه فلسفه دین، سال چهاردهم، ش1، ص21-48.
    10. شریفی دوست، حمزه؛ (1392). عرفان‌های کاذب، راه‌های نفوذ و راهکارهای مقابله. قم، دانشگاه معارف اسلامی.
    11. علیانسب، سیدحسین؛ (1390). تصویر ذهنی از خدا و خاستگاه آن. فصلنامه روان‌شناسی و دین، سال چهارم، ش2، ص 63-77.
    12. علیوردی نیا، اکبر؛ (1388). اثربخشی برنامه‌های معتادان گمنام در نگرش معتادان به مواد مخدر. مرکز آموزشی و پژوهشی سوء مصرف و وابستگی به مواد، نسخه الکترونیکی طرح پژوهشی، ص1 -47.
    13. فیض کاشانی، محسن؛ (1406ق). الوافی. اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین.
    14. کلینی، محمد بن یعقوب؛ (1407ق). الکافی. قم، دارالکتب السلامیة.
    15. گیچ؛ پیتر؛ مرتضی قرائی؛ (1377). معنای «خدا». فصلنامه نقد و نظر، سال 5، ش 18-17، ص 345-356.
    16. Alcoholics Anonymous. (1953). Twelve Steps and Twelve Traditions, New York: Alcoholics Anonymous World Services.
    17. Alcoholics Anonymous. (2001). The Story of How Thousands of Men and Women Have Recovered from Alcoholism, New York: Alcoholics Anonymous World Services.
    18. Carricoa, AW. Giffordb, EV. Moos, RH. (2007). Spirituality/religiosity promotes acceptance-basedresponding and 12-step Involvement. Drug and Alcohol Dependence, 89, p 66–73.
    19. Connors, G.J., Tonigan, J.S., Miller, W.R. (2001). A longitudinal model of AAaffiliation, participation, and  outcome:  retrospective  study  of  the  ProjectMATCH outpatient and aftercare samples. Stud. Alcohol, 62, p 817–825.
    20. Eric, , Feifer,  C.,  Strohm,  M. (2000).  A  Pilot  study:  Locus  of  control  and spiritual Beliefs in AA and SMART Recovery members. Addict Behavior, 25, p 633-640.
    21. Ellis, A., & Schoenfeld, E. (1990). Divine intervention and the treatment of chemical dependency. Substance Abuse, 2, p 459–468.
    22. Greon, L. L, M. T. Fullilove& R.E Fullilve. (1998). stories of spiritual Awakening:The nature of spirituality in Recovery. substance Abuse Treatment, 15, p 335-331.
    23. Jeffrey K. Snyder Daniel M. T. Fessler. (2014). Narcotics Anonymous: Anonymity, Admiration, and Prestige in an Egalitarian Community. ETHOS, December, 42, Issue4, P 440-459.
    24. Narcotics Anonymous. (2010). Narcotics Anonymous World Services.
    25. Orange, A. (2011). The Heresy of the Twelve Stepsby, http://12stepheresy .blogspot.com .
    26. Rohsenow, D., O’Leary, M. (1978). Locus of control research on alcoholic populations: A review. I. Development, scales, and treatment. International. the Addictions, 13, p 55–78.
    27. Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal vs. external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80, p 1–28.
    28. Room, R, Barbara S. McCrady and William R. Miller, eds. (1993). Alcoholics Anonymous as a Social Movement.., Research on AlcoholicsAnonymous: Opportunities and Alternatives, New Brunswick, Rutgers Center of AlcoholStudies, P 167-187.
    29. Talbot, G. D. (1990). Commentary on divine intervention and the treatment of chemical dependency. Substance Abuse, 2, p 469–471.
    30. Wilson, WG. (1939). Big Book, New York.
    31. Wilson, WG. (1953). Twelve Steps and Twelve Traditions. New York: Alcoholics Anonymous World Services.
    32. ـــــــ ,"Information about NA". (1/12/98). https://www.na.org/?ID=PR-index