عینیت وجود متعالی، باور متعالی، گزارة متعالی در اندیشة علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، فلسفة دین، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فلسفة دین، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار، گروه فلسفة دین، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

از مباحث مهمی که اندیشمندان، در حوزة فلسفۀ دین را، بالاصاله و فی‌نفسه، یا در برابر ساخت‌گرایان، که قائل به ذهنی بودن و عدم عینیت خداوند هستند، به اندیشه و تأمل واداشته است، بحث واقعی بودن و به‌عبارت علمی، عینیت «امر متعالی» است. علامه طباطبایی از اندیشمندانی است که با بازخوانی اندیشة او می‌توان رویکرد او را در امر عینیت خداوند تبیین کرد. در این نوشتار پس از تبیین چارچوبة نظری در تشریح معانی عینیت، به تبیین، بازخوانی و تحلیل اندیشة علامه در حوزة عینیت خداوند پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که علامه هم در هستی‌شناختی و هم در مباحث معرفت‌شناختی، «در صدق باورهای مرتبط با خداوند»، و هم در مباحث معناشناختی «در تطابق گزاره‌ها با وجود خارجی خداوند به‌عنوان امری حقیقی و واقعی» به طرح عینیت پرداخته است. سه‌گانۀ عینیت (وجود متعالی، باور متعالی و گزارۀ متعالی) در اندیشۀ علامه به این معناست که وجود و ماهیت خدا، مستقل از ذهن است (وجود متعالی)، باور یا جمله دربارۀ خدا از نظر مابعدالطبیعی عینی است (معرفت متعالی)، گزارۀ دربارۀ خدا، پذیرای ارزیابی از طریق صدق و کذب است (گزارۀ متعالی).

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (۱۳۶۵ـ۱۳۶۶). قواعد کلی در فلسفة اسلامی، تهران:
  2. باقی، عبدالرضا (1393). «خداشناسی عرفانی و قرآنی علامه طباطبایی»، پژوهشنامة عرفان، پاییز و زمستان، ش11.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1363) ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، الزهرا.
  4. ------------- (1368). شرح حکمت متعالیه، الزهراء.
  5. -------------- (1372). تحریر تمهید القواعد، الزهراء.
  6. -------------- (1386). تبیین براهین اثبات خدا، تهران: اسراء.
  7. دیرباز، عسگر (1377). «عینیت علمی و نگرش دینی»، مجلة حوزه و دانشگاه، ش 16 و 17.
  8. طباطبایی محمدحسین (1388). وحی یا شعور مرموز، مجموعه رسائل، ج1.
  9. ---------------- (1417ق). تفسیرالمیزان، ج18، انتشارات جامعة مدرسین.
  10. --------------- (1428ق). نهایة الحکمه، تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری، چ چهارم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  11. --------------- (1419ق). الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان.
  12. ----------------- (1382). شیعه: مذاکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه سید محمدحسین طباطبایی، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
  13. --------------- (1387). بدایه الحکمه، تعلیق و تحقیق علی شیروانی، قم: دارالفکر.
  14. --------------- (1417ق). نهایه الحکمة، قم: چاپ عباس علی زارعی سبزواری.
  15. ---------------- (1367). نهایه الحکمه، تعلیق محمدتقی مصباح یزدی، ج 2، تهران: الزهرا.
  16. ---------------- (بی‌تا). المیزان فی تفسیرالقرآن، ج 10، قم: جماعه المرسین فی الحوزه العلمیه.
  17. مطهری، مرتضی (1370). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
  18. ملایوسفی، مجید (1383). «مسئلة عینیت، پیشینة تاریخی و وجوه فلسفی»، نامة حکمت، ش 4.
  19. Leiter, B, (1998). Objectivity without space, EJAP.
  20. Wolf, R.P, (1963). kant's Theory of Mental Activity, A commentary on the transcendental Analytic of the critique…, united states, Harward university pres.