استلزامات فلسفی عدم تناهی خداوند در اندیشۀ اسپینوزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از اوصافی که در بسیاری از سنت‌های الهیاتی بر خدا حمل می‌شود، «عدم تناهی» است. فیلسوفان و متألهان اغلب خداوند را هم در مقام ذات و هم در ساحت صفات نامتناهی دانسته‌اند یا به‌عبارت دیگر، تشخص خداوند را به عدم تناهی یا اطلاق ذاتی او تفسیر کرده‌اند. اسپینوزا فیلسوف ‌عقل‌گرای سدۀ هفدهم نیز از جمله کسانی است که با معرفی خداوند به‌عنوان جوهر واحد، خصوصیت عدم تناهی را برای خدا ضروری و ذات و صفات او را نامتناهی دانسته است. از نظر اسپینوزا، اتصاف خدا به عدم تناهی استلزاماتی دارد که از جملۀ آنها می‌توان به «کلِ سابق بودن»، «علت داخلی بودن» و «فراطبیعی نبودن» خداوند اشاره کرد. بدین‌سبب، اسپینوزا قائل است که در سنت‌های الهیاتی مرسوم در ادیان ابراهیمی، خصوصیت عدم تناهی خدا درست تحلیل نشده و بدین‌واسطه، رابطۀ خدا و ماسوی مورد سوء فهم قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از منابع معتبر در زمینۀ اسپینوزاپژوهی و با روش توصیفی-تحلیلی، آرای اسپینوزا در این زمینه را بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. Allison, Henry (1987). Benedict de Spinoza: An Introduction, Yale.
  2. Ariew, Roger(1990). The Infinite in Spinoza’s Philosophy, in Spinoza: Issues and Directions, edited by Edwin Curley, New York, 16 -32.
  3. Aristotle (1984). The Complete Works, 2 Vols, Trans by Jonathan Barnes, Princeton.
  4. Bennett, Jonathan (1984). A Study of Spinoza's Ethics, Indianapolis.
  5. Curley, Edwin (1969). Spinoza’s Metaphysics, Harvard.
  6. Delahunty, R. G (1985). Spinoza, Routledge.
  7. Descartes (1984-85). The Philosophical Writings of Descartes, Trans by Cottingham, Vol. 1 & 2, Cambridge.
  8. Hampshire, Stuart (1951). Spinoza, Penguin Books.
  9. Harris, Errol (1995). The substance of Spinoza, New Jersey.
  10. Joachim, H. H (1901). A Study of the Ethics of Spinoza, New York.
  11. Laerke, Mogens (2012). Spinoza and the Cosmological Argument, British Journal for the History of Philosophy (2012). 1-21.
  12. Nadler, Steven (2008). Whatever is, is in God, in Interpreting Spiniza, edited by Charlie Huenemman, Cambridge, 53-70.
  13. Roth, Leon (1924). Spinoza, Descartes and Maimonides, New York.
  14. Spinoza, Benedict (2002). Complete Works, Trans by Samuel Shirley, Cambridge.
  15. Wilson, Margaret (1991). Spinoza’s Causal Axiom, in God and Nature: Spinoza’s Metaphusics, 1, edited by Yirmiyahu Yovel, Leiden, pp. 133-160.
  16. Wolf, A (1910). Spinoza’s Short Treatise: with Translation and Commentary, London.
  17. Wolfson, Harry (1934). The Philosophy of Spinoza, Vol. 1, Harvard.