یکی از مسائل مهمّ امروزی فلسفه دین که با دانشهای زبانشناسی، کلام و تفسیر گره خورده است، مسئلهی «زبان دین» یا «زبان دینی» است. در عصر حاضر متفکران غربی نوعاً با طرح نظریههایی چون نمادانگاری، کارکردگرایی، تمثیلانگاری، و اسطورهپنداری زبان دینی را غیر شناختاری و فاقد بار معرفتی دانستهاند. در این میان، پل تیلیخ (1886 ـ 1965)، متکلم مسیحی آلمانیـ امریکایی، زبان دین را نمادین میداند. از نگاه وی، دین همان شناخت امر متعالی و پیوند قلبی با اوست و چون امر متعالی نامحدود و دستنایافتنی است گزارههای دینی نمیتوانند با زبان عادی از آن سخن بگویند و ناچار زبان دین زبان نمادین خواهد بود. در مقالۀ حاضر، پس از تبیین و تحلیل دقیق نظریۀ نمادین پل تیلیخ، از چالشهای فراوان این نظریه سخن گفته شده است؛ ابهام مفهومی، ابهام در نتایج، تناقض میان نظریه و عملکرد صاحب آن، خلط میان نماد و زبان نمادین، خلط مفهوم و مصداق وجود الهی، و بهویژه غیر معرفتبخش بودن گزارههای دینی از جملۀ این چالشهاست. افزون بر این، تفاوتها به لحاظ بستر، آموزهها، چالشها، و راهکارها میان فضای «کتاب مقدس» و «الهیات مسیحی» از یک سو و «قرآن» و «الهیات اسلامی» از سوی دیگر چنان عمیق و اساسی است که به فرض کارآمدی نظریۀ تیلیخ در الهیات مسیحی نمیتواند در ساحت قرآن کارایی داشته باشد.
ـــــــــــــــــ (1395). تحلیل و بررسی دیدگاهها دربارۀ زبان دین. کلام اسلامی، شمارۀ 100: صفحات 93- 117.
نصیری، منصور (1391). زبان دین در کتاب مباحثی در کلام جدید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نقوی، حسین (1389). زبان الهیات از دیدگاه علامه طباطبایی و ویلیام آلستون. قم: مؤسسۀ امام خمینی.
هیک، جان (1381). فلسفه دین. مترجم: بهزاد سالکی. چ 3. تهران: انتشارات بینالمللی الهدی.
یوسفیان، حسن (1390). کلام جدید. چ 3. انتشارات مؤسسۀ امام خمینی و سمت.
- The Holy Quran
Alizamani, A. A. (1996). The language of religion. Qom: Islamic Propagation Office of Qom Seminary Publishing. (in Persian)
Alston, W. P. (1961). “Tillich’s Conception of a Religious Symbol” in Sidney Hook (ed.). Religious Experience and Truth. New York: New York University Press.
Asgari Yazdi, A. & Ahmadi, M. (2014). Explanation and Criticism of Symbolic Theory of Paul Tillich in Language. Journal of Philosophy of Religion, 11(3). (in Persian)
Barbour, I. (2014). Science and religion. B. Khoramshahi (Trans.). 9th Tehran: University Publishing Center. (in Persian)
Dehkhoda, A. (1994). Dehkhoda dictionary. Tehran: Tehran University Publishing. (in Persian)
Faramarz Garamaleki, A. (1999). Gnostic geometry of the modern theology. Tehran: Modern Science and Thought Cultural Institute Publishing. (in Persian)
Geisler, N. (2012). Philosophy of religion. H.R. Ayatollahi (Trans.). Tehran: Hekmat Publishing. (in Persian)
Hick, J. (2002). Philosophy of religion. 3rd Behzad Saleki (Trans.). Tehran: Al-Hoda International Publishing. (in Persian)
Hosseini Shahroodi, S.M. & Fakhar Noghani, V. (2013). The Relation between Religion and Truthfulness. Religious Thought Quarterly, 47, 29-53. (in Persian)
Ilkhani, M. & Mirhashemi, S.M. (2009). Symbolic Language on the View of Paul Tillich. Journal of Philosophical Research, No. 210. (in Persian)
Khoei, S.A. (1987). Al-bayan fi tafsir al-Quran. Beirut: Dar-al-Zahra Publishing. (in Arabic)
Khosropanah, ´A. (2012). Semantics of Religious Statements. Journal ofIslamic Theology, No. 83. (in Persian)
Mohammadrezaie, M. et al. (2014). Allameh Tabatabaie and the Symbolic and Written Language in the Quran. Exegesis and the Language of Quran Bulletin, No. 4. (in Persian)
Mojtahed Shabestrai, M. (2002). A critique of formal reading of religion. 2nd Tehran: Tarheno Publishing. (in Persian)
Moosavi-Rad, J. (2015). Critical-analytic contemplation on religious philosophy. Tehran: Sohrevardi Publishing. (in Persian)
--------------------. (2016). Analysis and Study of the Views on the Language of Religion. Journal ofIslamic Theology, No. 100. (in Persian)
Naghavi, H. (2010). The language of theology on the viewpoint of Tabatabaie and William Alston. Qom: Imam Khomeini Institute Publishing. (in Persian)
Nasiri, M. (2012). Language of religion, in the book of issues in modern theology. Qom: Hauza and University Research Institute Publishing. (in Persian)
Peterson, M. et al. (2009). Reason and religious belief. 6th Tehran: Tarheno Publishing. (in Persian)
Rezaie Esfahani, M.A. (2013). The logic of the Quran. Qom: Al-Mostafa (S) International Center for Translation and Publication. Vol. 4. (in Persian)
Saiedi Roshan, M.B. (2010). Language of the Quran and its issues. Qom: Hauza and University Research Institute Publishing. (in Persian)
Saiedi Roshan, M.B. (1986). The analysis of the language of the Quran and its methodological understanding. 2nd Qom: Hauza and University Research Institute and Islamic Culture and Thinking Research Institute Publishing. (in Persian)
--------------------------. (2004). Which Religion, Which Religious Language?. Journal of Philosophical Theology, 5(20-21), 3-25. (in Persian)
Sajedi, A. (2013). The language of the Quran: A look at theological exegesis challenges. Imam Khomeini Institute and Samt Publishing. (in Persian)
Stiver, D. (2014). Thephilosophy of religious language: sign, symbol and story. A. Sajedi (Trans.). Qom: Adyan Publishing. (in Persian)
Tabatabaie, S.M.H. (1973). Al-mizan fi tafsir al-Quran. Beirut: Al-A´lami Publishing. (in Arabic)
Tehrani Haeri, H. & Mosavi Karimi, M.S. (2013). Quran Exegetes and Paul Tillich; Does the Language of Religion Gives Gnostics?. Journal of Hekmat-e-Asra, No. (in Persian)
Tillich, Paul (1961). “The Religious Symbol”, in: Religious Experience and Truth, edited by Sidney Hook. New York: New York University Press.
موسوی مقدم, سید محمد, حسینی کوهساری, سید اسحق, & صدیقی, حسین. (1402). تبیین نظریه نمادین پل تیلیخ و واکاوی کارایی آن در ساحت قرآن. مجله علمی " فلسفه دین ", 20(3), 203-216. doi: 10.22059/jpht.2023.357852.1005961
MLA
سید محمد موسوی مقدم; سید اسحق حسینی کوهساری; حسین صدیقی. "تبیین نظریه نمادین پل تیلیخ و واکاوی کارایی آن در ساحت قرآن", مجله علمی " فلسفه دین ", 20, 3, 1402, 203-216. doi: 10.22059/jpht.2023.357852.1005961
HARVARD
موسوی مقدم, سید محمد, حسینی کوهساری, سید اسحق, صدیقی, حسین. (1402). 'تبیین نظریه نمادین پل تیلیخ و واکاوی کارایی آن در ساحت قرآن', مجله علمی " فلسفه دین ", 20(3), pp. 203-216. doi: 10.22059/jpht.2023.357852.1005961
VANCOUVER
موسوی مقدم, سید محمد, حسینی کوهساری, سید اسحق, صدیقی, حسین. تبیین نظریه نمادین پل تیلیخ و واکاوی کارایی آن در ساحت قرآن. مجله علمی " فلسفه دین ", 1402; 20(3): 203-216. doi: 10.22059/jpht.2023.357852.1005961