بررسی نقدهای ریچارد داوکینز بر دیدگاه ندانم‌گویی در مسئلۀ وجود خدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

ریچار داوکینز در کتاب «پندار خدا» وجود خدای ادیان ابراهیمی را انکار کرده است. او برای اثبات دیدگاه خود علاوه بر ارائه دلیل، تلاش کرده تا هر آنچه به گونه‌ای مانع به‌شمار می‌رود را نیز برطرف کند. دیدگاه ندانم‌گویی یکی از این موانع است که داوکینز با پذیرش کلی آن، معتقد است احتمال عدم وجود خدا بیشتر از وجود اوست از این‌رو درباره وجود خدا نباید ندانم‌گو شد. او باور خود را بر پایه تقسیم‌ ندانم‌گویی به موقت و دائم، علمی دانستن فرضیه خدا، اصل ناممکن بودن اثبات قطعی عدم یک چیز، نقد استدلال بیزی و استدلال نامحتملی استوار کرده است. در این مقاله نخست به روش توصیفی دیدگاه و دلایل داوکینز معرفی شده است و سپس با روش انتقادی میزان کامیابی دلایل ارائه شده در اثبات ادعای او بررسی گردیده است. نتیجه بررسی نشان می‌دهد که این دلایل نمی‌توانند ادعای او را اثبات کنند و نهایت کارایی آن‌ها اثبات ندانم‌گویی نظری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. پترسون، مایکل و همکاران (1383). عقل و اعتقاد دینی. مترجم: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: طرح نو.
  2. جرجانی، علی بن محمد (1370). کتاب التعریفات. تهران: ناصرخسرو.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1378). تبیین براهین اثبات خدا. قم: مرکز نشر اسرا.
  4. جهامی، جیرار (1998). موسوعه مصطلحات الفلسفه. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
  5. خندان، علی‌اصغر (1384). مغالطات. قم: بوستان کتاب.
  6. سروش، عبدالکریم (1357). علم چیست؟ فلسفه چیست؟. تهران: حکمت.
  7. سهروردی، یحیی بن حبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  8. صدرالدین شیرازی، محمدابراهیم (1981). الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار احیاء التراث.
  9. طباطبایی، محمدحسین (1372). نهایه الحکمه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  10. عبادی، احمد و امدادی، محمد (1402). از قضیۀ بیز تا رد طبیعت‌گرایی خداباورانه. اندیشۀ دینی، شمارۀ 86، 49 ـ 69.
  11. عبداللهی، سیامک و نصیری، منصور (1395). بررسی نظر جان هیک دربارۀ تجربۀ دینی و عصب‌شناسی. ذهن، شمارۀ 65، 95 ـ 120.
  12. مجمع البحوث الاسلامیه (1414). شرح المصطلحات الفلسفیه. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
  13. مک‌گراث، الیستر ای. (1401). خدای داوکینز: از ژن خدا تا توهم خدا. مترجم: میثم توکلی‌بینا. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  14. موسوی، سید محمد و سموعی، نفیسه (1392). اخلاق در اسارت ژن‌ها، بررسی نظرات ریچارد داوکینز دربارۀ اخلاق مبتنی بر تکامل. پژوهشنامۀ اخلاق، شمارۀ 21، 61 ـ 76.
  15. مولی، عبدالله (1412). الحاشیه علی تهذیب المنطق. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  16. Abdullahi, S. & Nasiri, M. (2016). A review of John Hick's views on religious experience and neuroscience. Zehn, No. 65, 95-120. (in Persian)
  17. Dawkins, R. (1996). The Blind Watchmaker. New York: W. W. Norton & Company, Inc.
  18. ------------------ (2006). The God Delusion. London: Bantam Press.
  19. --------------- (s) (2006). The Selfish Gene. New York: Oxford University Press.
  20. Draper, P. (2022). Atheism and Agnosticism. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2022 Edition). Edward N. Zalta (ed.).
  21. Ebadi, A. & Emdadi, M. (2023). From Bayes' theorem to the rejection of theistic naturalism. Religious Thought, 86, 49-69. (in Persian)
  22. Hepburn, B. & Andersen, H.. Scientific Method. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2021 Edition). Edward N. Zalta (ed.).
  23. Huxley, T. H. (1889). Agnosticism and Christianity. Reprinted in his Collected Essays. Vol. 5: Science and the Christian Tradition. Cambridge: Cambridge University Press.
  24. ----------------- (1884). Agnosticism: A Symposium, The Agnostic Annual, Charles Watts (ed.).
  25. Islamic Research Fundation (1993). Explanation of philosophical terms. Mashhad: Islamic Research Fundation. (in Arabic)
  26. Jahami, G. (1998). Encyclopaedia of Philosophical Terms. Beirut: Lebanon al nasherun Publication. (in Arabic)
  27. Javadi Amoli, A. (1999). Explanation of God's Proofs. Qom: Isra Publishing Center. (in Persian)
  28. Jurjani, A. b. M. (1991). Book of Definitions. Tehran: Nasser Khosrow. (in Arabic)
  29. Khandan, A.A. (2005). Fallacies. Qom: Bostan Kitab. (in Persian)
  30. McGrath, A. E. (2022). Dawkins' God: From Selfish Gene to God's Delusion. translated by Maysham Tavakoli Bina. Qom: Research Institute of Islamic Sciences and Culture.
  31. Molla, A. (1991). The footnote on the refinement of logic. Qom: Islamic publishing institute. (in Arabic)
  32. Mousavi, S. M. & Samoui, N. (2012). Ethics in captivity of genes, a review of Richard Dawkins's views on evolution-based ethics. Research Journal of Ethics, 21, 61-76. (in Persian)
  33. Okasha, S. (2002). Philosophy of science. New York: Oxford University Press
  34. Peterson, M. et al. (2014). Reason & Religious Belief An Introduction to the Philosophy of Religion. New York: Oxford University Press.
  35. Plantinga, A. (2007). The Dawkins Confusion Naturalism ad absurdum. Books & Culture Magazine, 13, No. 2, 21.
  36. ---------------- (2011). Where the Conflict Really Lies? Science, Religion and Naturalism. New York: Oxford University Press.
  37. Russell, B. (1965). Why I Am Not a Christian?. New York: Simon and Schuster.
  38. Sadruddin Shirazi, M.I. (1981). The Transcendental Wisdom in The Four Mental Travels. Beirut: Heritage Revival House. (in Arabic)
  39. Soroush, A.K. (1978). What is Science? What is Philosophy?. Tehran: Hekmat publication. (in Persian)
  40. Suhravardi, Y. i. H. (1996). Collection of works of Sheikh Ashraq. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. (in Arabic)
  41. Swinburne, R. (2010). Is There a GOD?. New York: Oxford University Press Inc.
  42. Tabatabai, M.H. (1993). The End of Wisdom. Qom: Islamic publishing institute. (in Arabic)
  43. Unwin, S. D. (2003). The probability of God: a simple calculation that proves the ultimate truth. New York: Three Rivers Press.
  44. Wainwright, W.. Concepts of God. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2017 Edition). Edward N. Zalta (ed.).
  45. Webb, M.. Religious Experience. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2022 Edition). Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.).
مجله علمی
دوره 20، شماره 3
مهر 1402
صفحه 175-188

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار