بررسی و نقد گونه های خداناباوری از منظر جان گری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تعلیم و تربیت اسلامی ، دانشگاه فرهنگیان، کرمانشاه، ایران

2 استاد مدعو گروه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، کرمانشاه، ایران

چکیده

جان گری، فیلسوف و متخصص تاریخ نظریه‌ها، گونه‌های مختلفی از خداناباوری را مطرح می‌کند و می‌کوشد با استخراج پیش‌فرض‌ها و لوازم منطقی هر یک آن‌ها را تعریف، دسته‌بندی، و نقد کند. خداناباوری جدید خداناباوری مبتنی بر انسان‌گرایی سکولار، خداناباوری به مثابۀ ساختن نوعی دین از علم، خداناباوری در قالب خداستیزی، خداناباوری در قالب مکاتب سیاسی مدرن، خداناباوری بدون پیشرفت، و خداناباوری سکوت گونه‌هایی از خداناباوری هستند که جان گری در تقسیم‌بندی خود آن‌ها را از هم متمایز می‌سازد. از نظر جان گری برخی گونه‌های خداناباوری با تعریف اشتباه از دین به عنوان نوع ابتدایی ِ علم به خطا رفته‌اند. برخی نیز با اخذ پیش‌فرض‌هایی مانند ایدۀ انسانیت و ایدۀ پیشرفت دچار نوعی تناقض منطقی در اصول خود شده‌اند. زیرا، در عین انکار کردن حقیقت ادیان، این پیش‌فرض‌ها را از ایدۀ یکتاپرستی و ایدۀ نجات در ادیان گرفته‌اند. عدم امکان بنا نهادن ارزش‌های اخلاقی بر خداناباوری یکی دیگر از اشکالات بنیادین خداناباوری است. در این مقاله، علاوه بر بررسی و نقد مبانی و لوازم منطقی گونه‌های خداناباوری از منظر جان گری، برخی دیدگاه‌های او در این خصوص نیز نقد شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (۱۳۷۴). مترجم: محمدمهدی فولادوند. چ 2. قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
پاک‌نژاد، سید رضا (1361). اولین دانشگاه و آخرین پیامبر. تهران: اسلامیه.
حامدی، عفیفه (۱۳۹۵). وحدت وجود از نگاه ملاصدرا. عرفان اسلامی، دورۀ ۱۳، شمارۀ ۴۷.
حسینی شاهرودی، سید مرتضی (۱۳۸۷). بررسی تطبیقی وحدت وجود از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا. الهیات و حقوق، شمارۀ ۲۹.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1398). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قم: دفتر نشر معارف.
ـــــــــــــــــــــــــ (۱۳۹۳). اعجاز قرآن در علوم طبیعی و انسانی. چ ۱. قم: نشر پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی.
طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۸۳). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 9. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
کریمی، محمود و امرایی، رحیم (1398). بررسی و نقد دیدگاه ویتگنشتاین متأخر در باب زبان دین. زبان دین، سال 7، ش 5.
معرفت، محمدهادی (1417 ق). التمهید فی علوم القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1373). تفسیر نمونه. چ 26. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
نوری، حسین (1370). دانش عصر فضا. قم: مرتضی.
Holy Quran (1995). Translation by Mohammad Mahdi Fouladvand. Qom: History and Islamic Studies publications. (in Persian)
Buranelli, V. (1976). The Wizard from Vienna. London: Peter Owen.
Conrad, J. (2015). Victory: an island tale, with an introduction by John Gray and notes and appendix by Robert Hampson. London: Penguin Books.
Darwin, Ch. (2005). The Autobiography of Charles Darwin. New York: Barnes & Noble.
Empson, W. (1981). Milton’s God. Cambridge: Cambridge University Press.
Fox, L. (2006). Pagans and Christians. London: Penguin Books.
Gray, J. (2018). Seven Types of Atheism. New York: Farrar, Strauss and Giroux.
Hamedi, A. (2015). The Unity of Being from the point of view of Mulla Sadra. Islamic Mysticism, 13(47), 158-167. (in Persian)
Harrari, Y.N. (2016). Homo Deus: a brief history of tomorrow. London: Harvill Secker.
Harris, S. (2010). Moral Landescape; How science can determine human value. Sydney: Generic publications.
Hosseini Shahroudi, S.M. (2007). Comparative study of The Unity of Being from the point of view of Ibn Arabi and Mulla Sadra. Theology and Laws, No. 29. (in Persian)
Hunter, M. & Wootton, D. (1992). Atheism from Reformation to the Enlightenment. Oxford: Claremdon press.
Huxley, T.H. (2009). Evolution and Ethics. Princeton: Princeton University Press.
Karimi, M. & Amrai, R. (2018). A Critical review of later Wittgenstein's view on the language of religion. Language of Religion, 7(5). (in Persian)
Kurzweil, R. (2005). The Singularity is Near: when humans transcend biology. London: Penguin Books.
Makarem Shirazi, N. (1994). Tafsir Nemoneh. twenty-sixth edition. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiya. (in Persian)
Marefat, M. (1996). An introduction to Quranic sciences. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Mill, J.S. (1958). Nature and the Utility of Religion. ed. George Nakhnikian. Indianapolis and New York: Bobbs-Merrill.
-----------. (1998). Stuart Mill on Liberty and Other Essays. ed. John Gray. Oxford: Oxford University Press.
Nouri, H. (1991). The Science of the Space Age. Qom: Morteza Publications. (in Persian)
Onfray, M. (2007). In Defence of Atheism: the case against Christianity, Judaism and Islam. translated by Jeremy Leggatt. London: Serpent’s Tail Books.
Paknejad, S. (1982). The First University and the Last Prophet. Tehran: Islamic publications. (in Persian)
Rand, A. (1936). We the Living. New York: Macmillan.
Rezaei Esfahani, M. (2013). Miracles of the Qur'an in Natural and Human Sciences. 1st edition.  Qom: Al-Mustafa International Research Center Publications. (in Persian)
---------------------------. (2018). Thematic Interpretation of the Holy Quran. Qom: Ma'arif Publications. (in Persian)
Russell, B. (1938). Bertrand Russell, Autobiography. London: George Allen & Unwin. Vol. 2.
-------------. (2004). Sceptical Essays. London: Routledge.
Sade, M. (1966). Dialogue between a Priest and a Dying Man, in Three Complete Novels and Other Writings. New York: Grove Press.
Santayana, G. (1927). Platonism and the Spiritual Life. New York: Charles Scribner’s Sons.
----------------- (1953). Three Philosophical Poets. New York: Doubleday.
-----------------. (1967). Soliloquies in England and Later Soliloquies, with a new introduction by Ralph Ross, Ann Arbor. Michigan: University of Michigan Press.
-----------------. (1972). Dominations and Powers: reflections on liberty, society and government, Clifton, NJ: Augustus M. Kelley.
Shestov, L. (1968). Athens and Jerusalem. trans. with an introduction by Bernard Martin. New York: Simon & Schuster.
Tabatabaei, S.M. (2003). Al-Mizan in Tafsir al-Quran. 9th edition. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Trotsky, L. (2005). Literature and Revolution. Chicago: Haymarket Books.
Watts, C. (1993). Preface to Conrad. 2nd edn. London and New York Longman.
Wittgenstein, L. (2010). Remarks on Frazer’s Golden Bough. ed. Rush Rhees. trans. A. C. Miles. Corbridge: Brynmill Press.