الهیات عصب و تجربه دینی؛ چالشها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 مربی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

الهیات عصب نقطۀ تلاقی علم جدید و الهیات است که در آن الهیدانان و عصب‌شناسان به‌کمک ابزارهای علمی روز فرایندی را بررسی می‌کنند که مغز انسان در یک تجربۀ دینی از سر می‌گذراند. برخی از ایشان بر پایۀ همین تحقیقات تجربه‌های دینی را رد یا دربارۀ صحت و سقم آن سکوت اختیار می‌کنند و برخی دیگر با شواهد و مدارکی صحت آن را اثبات می‌کنند. با ظهور این رشتۀ جدید، برخی با استناد به آزمایش‌هایی که در محیط آزمایشگاهی بر روی بیماران انجام شده است، در صحت تجربۀ دینی تردید کرده‌اند و این تجربه‌ها را حاکی از نوعی اختلال روانی می‌دانند. با توجه به چنین انتقاداتی، پرسشی که پیش ‌روی مدافعان تجربۀ دینی قرار می‌گیرد، امکان راستی و صحت تجربۀ دینی است. بنابراین نقد و ابطال این ایرادها و اثبات صحت تجربۀ دینی به‌طور کلی، در دستور کار ایشان قرار می‌گیرد. در این پژوهش پس از معرفی اجمالی الهیات عصب و تجربۀ دینی، به برخورد عصب‌شناسان با تجربۀ دینی می‌پردازیم و ابطال‌پذیری تجربۀ دینی را از منظر عصب‌شناسی بررسی می‌کنیم. در همین مسیر خواهیم دید که برخی از این پژوهشگران که جهان‌بینی مادی دارند، ذهن را همان مغز دانسته‌اند و مفاهیم موجود در آن را نیز مادی تلقی می‌کنند، در نتیجه مفاهیمی مانند خدا را محصول مغز و ذهن می‌پندارند. در طرف مقابل پژوهشگرانی مانند نیوبرگ در صدد ایجاد نوعی سازگاری میان علم و دین برآمده‌اند و تجربۀ دینی را به‌شکل عام صحیح و حاصل کارکرد صحیح مغز و ارتباط با ماورا دانسته‌اند و با تمایز قائل شدن میان تجربۀ فرد بیمار و تجربۀ مؤمنانه، از اساس به ابطال فرضیات نوروتئولوژیست‌های ملحد می‌پردازند.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. آلستون، ویلیام (۱۳۸۳). "تجربۀ دینی" ترجمۀ مالک حسینی، در النور استامپ و دیگران، دربارۀ دین. گروه مترجمان. تهران، هرمس.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین‌بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه، 1375، ج 3.
  3. پترسون، مایکل و دیگران (1393). عقل و اعتقاد دینی. ترجمۀ احمد نراقی و دیگران، تهران، طرح نو.
  4. فایرابند، پل (1375). بر ضد روش. ترجمۀ مهدی قوام صفری، تهران، فکر روز.
  5. کونگ، هانس (1386). متفکرانبزرگمسیحی، گروه مترجمان، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
  6. مورفی، ننسی (1391). چیستی سرشت انسان، ترجمۀ علی شهبازی و سید محسن اسلامی، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
  7. نصیری، محمود (1383). روش‌شناسی علم و الهیات، قم، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  8. هینلز، جان ار (1386). فرهنگ ادیان جهان، ویراست دوم، ویراست عین پاشایی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
  9. هیک، جان (1389). "مرز نوین علم و دین: تجربۀ دینی، علم عصب‌شناسی و امر متعال"، هفت آسمان، شمارۀ 48: 173 - 192.

9. Newberg, Andrew B. 2010, Principles of Neurotheology, USA: Ashgate.

10. Ashbrook J. Sept. 1984, Neurotheology: the working brain and the work of theology, Zygon,19 , pp331-350.

11. Bear, D.M. (1979). Temporal lobe epilepsy: A syndrome of sensory limbic hyperconnection, Cortex, 3, pp.357-384.

12.  Beard, A.W. (1963). The Schizophrenia like psychoses of epilepsy: ii. Physical aspects. British Journal of Psychiatry, 109, pp.95-112.

13. Boyer P. 2008, Religion: bound to believe?, Nature. 455: October, pp.1038-1039.

14. Collins, Francis, (2006), The language of God: a scientist present evidence for belief , (New York: Free press)

15. Feit JS. 2003, Probing neurotheology’s brain, or critiquing an emerging quasi-science. The Annual Convention of the American Academy of Religion in Atlanta, Georgia, USA. 2003, November, pp. 22-25.

16. Gallagher, Shaun. “The Practice of Mind: Theory, simulation, or primary interaction?” Journal of Consciousness Studies 8, no. 5–7 (2001): 83–108. Freeman.

17. Geisler, Norman L. and Brook, Ronald M., (1990), come, let us reason: an introduction to logical thinking, (Baker Book House Company)

18. Gould SJ, Lewontin RC. 1979, The spandrels of San Marco and the Panglossian Paradigm: a critique of the  daptationist programme. Royal Society of London.

19. Hick, John, 2006, The new frontier of Religion and Science,  Palgrave Macmillan, NY.

20. Jeeves M. 1998, Brain, mind, and behavior. In: Brown WS, Murphy N, Malony NH, editors. Whatever happened to the soul? Scientific and theological portraits of human nature. Minneapolis: Fortress.

21. Jerome Groopman, 2001, God on the Brain, The New Yorker, (September 17, 2001)

22. José M. Musacchio, 2012, Contradictions: Neuroscience and Religion, NY: Springer.

23. bernd olaf kuppers, “understanding complexity”, in Robert john Russell, Nancy Murphy, and Arthur R. Peacocke, eds., Chaos and Complexity: Scientific perspective on divine Action, Vatican City state and Berkeley, CA: Vatican Observatory and the Center for Theology and the Natural Sciences, 1995.

24. N. P. Azari et al., (2001), Neural Correlates of Religious Experience, European Journal of Neuroscience, 13, issue 8, pp. 1649-1652.

25. Newberg Andrew B, D’Aquili Eugene G, Rause Vince. 2002, Why God Won’t Go Away: Brain Science and the Biology of Belief. New York: Ballantine Books.

26. Edited by Marcus E. Raichle, 2009, Cognitive and neural foundations of religious belief, Washington University School of Medicine, Pnas, vol.106, March 2009, pp. 4876-4881.

27. Patrick McNamara, 2009, The Neuroscience of Religious Experience, Cambridge University Press; 1st edition.

28. Patrick McNamara, 2006, Where God and Science Meet: The neurology of religious experience, vol.2, Greenwood Publishing Group.

29. Persinger M.A. 2001, the neuropsychiatry of paranormal experiences, Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neuroscience, 13, pp.515-524.

30. Robert Hooper, 1817, a New Medical Dictionary: Containing an Explanation of the Terms…, London: pub by E. & R. Parker, M. Carey & Son, and Benjamin Warner. Griggs & Co. Printer.

31. Ruse, Michael, (2008), Evolution and religion: a dialogue, (New York; Rowman and Littlefield)

32. Volney P. Gay, 2009, Neuroscience and Religion: Brain, Mind, Self, and Soul, UK: Lexington Books.

33. Sweetman, Brendon, (2010), Religion and science: an introduction, (New York: Cotinuum)

34. Walter, Kerry, (2010), Atheism: a guide for the perplexed (London: Continuum)

35. Walton, Douglas, (2008), Informal logici A pragmatic approach, second  ed. (Cambridge university press)

36. Wayne D. Norman and Malcolm A. Jeeves, 2010, Neurotheology: Avoiding a Reinvented Phrenology, Perspectives on Science & Christian Faith; Dec2010, Vol. 62 Issue 4.

37. Whitehouse H. 2008, Cognitive evolution and religion: explaining recurrent features of religion. issues in Ethnology and Anthropology. 2008; 3(3): pp. 35–47.